• 5-Puntenplan
• Voorkomen
• Behandelen
• Vaccineren
• Quarantaine
• Afvoeren

5-Puntenplan

Het 5-Puntenplan is een duidelijk, gestructureerd plan waarmee iedere schapenhouder rotkreupel succesvol kan beheersen en bestrijden. Dit plan geeft een houvast in het bestrijden van de ziekte, maar tevens ook om insleep van de rotkreupelbacterie op een ‘schoon’ bedrijf te voorkomen.

Omdat rotkreupel  ontstaat en in stand blijft door een combinatie van factoren, is een brede aanpak belangrijk. Met het 5-Puntenplan bent u  er zeker van dat op alle mogelijke gebieden ingezet wordt op de aanpak van rotkreupel. De kans op succes is daarmee het grootst. Het plan is gebaseerd op drie principes: 1) het verlagen van de infectiedruk, 2) het verlagen van de gevoeligheid van de dieren voor rotkreupel en 3) het verhogen van de weerstand. Ieder onderdeel van het 5-Puntenplan geeft hierop een praktische invulling.

Ter ondersteuning kan het bestrijdingsplan worden ingezet om rotkreupel ‘vrij’ te worden.

Voorkomen

Het voorkomen van een rotkreupel infectie kan op twee verschillende niveaus, het voorkomen van insleep (nieuwe infecties) op het bedrijf  en het voorkomen van verspreiding in de koppel.

Insleep

• Plaats nieuw aangekochte schapen in quarantaine en pas een quarantaine protocol toe.
• [Download Quarantaine protocol] 
• Maak gebruik van bedrijfseigen kleding en schoeisel, verstrek deze ook aan bezoekers.
• Stel vast bij het betreden van een nieuwe weide dat de weide minimaal twee weken niet beweid is door andere (besmette) hoefdieren.

Verspreiding

• Zet een voetbad met 10% zinksulfaat (stabad) of formaline (doorloopbad) in bij schapen met geïrriteerde tussenklauwhuid (Klauw score 1)
• Zet schapen met zichtbare rotkreupel symptomen (Klauw score 3 tot en met 5) apart zodat ze anderen niet kunnen besmetten en geef de nodige behandeling.
• Draag aparte kleding en schoeisel bij besmette dieren zodat de bacterie niet meegenomen kan worden naar de gezonde dieren.
• Zorg voor goede afrastering zodat de besmette schapen niet onbedoeld bij de gezonde schapen kunnen komen.

Behandelen

Rotkreupel is een goed te behandelen klauwaandoening als het management van de behandeling op een juiste manier wordt uitgevoerd. Bij het signaleren van een schaap met rotkreupel is een snelle behandeling zeer belangrijk.

Topicale (plaatselijke) behandelingen

Bij beginnende rotkreupel (Score 1) zijn topicale behandelingen geschikt. Deze behandelingen vallen de rotkreupel bacterie via de buitenkant aan. Beschikbare middelen zijn: voetbaden, klauwgels en -sprays. Deze zijn meestal op basis van zink of koper.

Voetbaden

In de succesvolle bestrijding van rotkreupel neemt het voetbad een centrale plaats in. Op de markt zijn verschillende middelen beschikbaar om te gebruiken in een voetbad.  Tot nu toe is alleen voor zinksulfaat en formaline de werkzaamheid tegen rotkreupel bewezen, in de volgende concentraties:

Zinksulfaat, in een concentratie van 100 gram per liter (10% oplossing) Formaline, in een concentratie van 30 tot 50 gram per liter (3-5% oplossing)

Formaline is een agressief middel, een hogere concentratie veroorzaakt veel irritatie van de huid. Daarom mag formaline uitsluitend gebruikt worden voor een doorloop bad. Zinksulfaat  is daarentegen diervriendelijk en wordt toegepast als stabad. Daarnaast is het ook als schapenhouder prettiger om mee te werken.

Een voetbad met zinksulfaatoplossing is de volgende dag opnieuw te gebruiken. Als het vloeistofniveau te veel gezakt is, kan het bad aangevuld worden met een 10% zinksulfaatoplossing. Maak voor formaline baden per keer een nieuwe oplossing, de werking van dit middel gaat namelijk achteruit wanneer te veel organisch materiaal (zoals mest, modder) in het bad komt. Gebruik formalinevoetbaden alleen in goed geventileerde ruimten.

Hieronder de tips & trucs voor het inzetten van voetbaden:

1. Zorg voor schone klauwtjes De werking van het voetbad is effectiever wanneer de klauwtjes schoon zijn. De meest eenvoudige manier hiervoor is de schapen vooraf door een voetbad met alleen water en een beetje zeep te laten lopen.
2. Middel laten inwerken Voor een optimale werking is het van belang dat bij het gebruik van zinksulfaat de schapen 20-30 minuten in het stabad te laten staan. Dit geldt niet wanneer een formalineoplossing wordt gebruikt. Voor een optimale werking dienen de dieren na het voetbad minimaal 30 minuten op een verharde, droge ondergrond te staan. Op deze manier kan het middel goed intrekken.
3. Breng de dieren na het voetbaden in een schone weide Een schone weide is een weide waar minimaal twee weken geen hebben gelopen. Dit voorkomt herbesmetting van de ontsmette klauwtjes.
4. Herhaal het voetbaden: minimaal drie keer in één week Zinksulfaat kent een ‘cumulatieve’ werking, hoe vaker de dieren in het voetbad worden gezet des te beter en dieper dringt het middel door in de huid. Alleen op deze manier worden de bacteriën die zich dieper in de huid hebben genesteld bereikt. Herhaal het sta bad minimaal drie keer binnen een week.

Tip: Wanneer een flinke scheut afwasmiddel wordt toegevoegd aan het stabad wordt het doordringend vermogen vergroot. 

5. Klaar met voetbaden Let op of je de voetbadoplossing weg kan laten lopen. Zinksulfaat moet bijvoorbeeld eerst verdund worden tot 2% (extra water toevoegen).

Gels & Sprays

Naast voetbaden kunnen ook gels en sprays ingezet worden op basis van zink en/of koper of antibioticum. Bij het inzetten van gels en sprays is het belangrijk dat dieren na de behandeling een half uur op een harde droge ondergrond blijven, bijvoorbeeld op beton, waardoor het middel goed in kan werken en er niet meteen afgewreven wordt. Let op dat het gebruik van antibioticum houdende spray altijd uitgevoerd wordt volgens het bedrijfsbehandelplan of in overleg met uw dierenarts.

Parenterale (via injectie) behandeling

Schapen met een klauwscore 2, 3 of 4 dienen in quarantaine gezet te worden en behandeld te worden met antibiotica (afhankelijk van het antibioticum één of meerdere injecties). Zet de dieren pas na een succesvolle behandeling terug bij de rest van de koppel. Een succesvolle behandeling is een behandeling waarbij 21 dagen na de start van de therapie geen afwijkingen meer gezien worden aan de klauw. Let op dat het gebruik van antibioticum altijd uitgevoerd wordt volgens het bedrijfsbehandelplan of in overleg met uw dierenarts. Wanneer een behandeling niet succesvol is kan de dierenarts gevraagd worden om nieuwe behandeling, al dan niet met een ander middel. Wanneer het dier niet te genezen is, is afvoeren de enige oplossing om verdere besmetting van de kudde te voorkomen.

NSFO bestrijdingsplan

De NSFO heeft een speciaal bestrijdingsplan ontwikkeld voor de bestrijding van rotkreupel. In dit stappenplan wordt ook uitgelegd hoe dieren systematisch op een juiste manier behandeld dienen te worden en daarmee uiteindelijk vrij kunnen worden van rotkreupel.

1. Scoor de klauwen en registreer per dier de score
2. Bij score 0 en 1
   1. Behandel de schapen binnen een tijdsperiode van maximaal 7 dagen 3x met een voetbad
   2. Plaats de schapen na het voetbad minimaal 30 minuten op een harde ondergrond zodat het middel kan inwerken
   3. Na de behandeling behoren deze schapen tot de ‘rotkreupelonverdachte’ koppel
3. Bij score 2, 3 en 4
   1. Verplaats de te behandelen schapen naar een aparte weide/stal en behandel de dieren met een antibioticum (overleg met uw dierenarts over het te gebruiken middel)
   2. Scoor na 21 dagen opnieuw de klauwtjes en registreer per dier de score. Indien het schaap niet opgeknapt is, behandel dan nogmaals met antibiotica of voer het dier af
   3. Scoor na een eventuele tweede behandeling na 21 dagen opnieuw. Als het dier is opgeknapt, behandel tot slot nog 3x met een voetbad binnen 7 dagen en plaats na het voetbad het dier minimaal 30 minuten op een harde ondergrond. Vervolgens kan het schaap bij de ‘rotkreupelonverdachte’ koppel gevoegd worden. Is het dier niet opgeknapt, dan is het dier chronisch geïnfecteerd en is afvoeren de enige optie.

Vaccineren

Vaccinatie helpt om de weerstand van het schaap te verhogen. Het maakt het schaap weerbaar en daardoor minder gevoelig voor Infectie. Een vaccinatieplan is voor ieder bedrijf anders. Overleg daarom altijd eerst met uw dierenarts over het inzetten van vaccinatie.. Op dit moment is Footvax het enige beschikbare vaccin tegen rotkreupel op de Nederlandse markt.

Quarantaine

Het toepassen van quarantaine voorkomt nieuwe besmettingen in de huidige koppel. Quarantaine is inzetbaar bij nieuw aangevoerde dieren maar ook bij dieren die behandeld worden tegen rotkreupel. Bij het in quarantaine zetten van dieren is het belangrijk de dieren grondig te controleren en preventieve maatregelen te nemen om zoveel mogelijk zekerheid te krijgen dat de dieren de rotkreupelbacterie niet (meer) bij zich dragen.

Houdt aangekochte dieren minimaal 3 dagen in quarantaine en voer in die dagen het quarantaineprotocol uit. Hoe langer de dieren in quarantaine worden gehouden, des te kleiner wordt het risico op insleep. Bij het toepassen van quarantaine is het quarantaineprotocol van de NSFO een handig hulpmiddel:

1. Controleer dieren vóór aanvoer Voer geen dieren aan met klinische verschijnselen van rotkreupel! Als de dieren geen klinische verschijnselen toont, kunt u deze aanvoeren.
2. Dag 1: aankomst op het bedrijf
   1. Plaats het dier in een voetbad. Zie ook de handige tips & trucs van de NSFO. Houd vervolgens het dier apart van uw koppel.
   2. Ontsmet het transportmiddel.
3. Dag 2: tweede behandeling
   1. Plaats het dier voor de tweede keer in een voetbad zoals bij dag 1.
   2. LET OP: plaats na de behandeling het dier in een schone stal of weide. Dit betekent dat u het dier niet in dezelfde stal/weide dient te zetten als op dag 1.
4. Dag 3: derde behandeling
   1. Plaats het dier voor de derde keer in een voetbad zoals bij dag 1 en 2.
   2. LET OP: plaats na de behandeling het dier in een schone stal of weide. Dit betekent dat u het dier niet in dezelfde stal/weide dient te zetten als op dag 1 en 2.
5. Dag 4: laatste controle Voordat u het dier aan de koppel toevoegt, is het belangrijk om de klauwtjes nogmaals te controleren. Indien het dier géén verschijnselen van rotkreupel heeft kunt u het dier bij de koppel voegen. Heeft het dier wel verschijnselen van rotkreupel, zet dan direct een behandeling in en houd het dier tijdens de behandeling in quarantaine. Vraag uzelf af of u een dergelijk dier wel toe wilt voegen aan uw koppel!

Afvoeren

Rotkreupel vrij door afvoeren

Voor het vrij komen van de rotkreupelbacterie  is afvoeren van chronisch geïnfecteerde dieren onvermijdelijk. Deze dieren zijn (vaak symptoomloze) dragers van de bacterie en kunnen niet meer genezen van rotkreupel. Deze dieren zijn te herkennen aan het feit dat ze 2 of meer keer per jaar kreupel zijn. Ze vormen een blijvende bron van besmetting, dus afvoeren is de enige optie.

De keuze om een schaap af te voeren is niet altijd makkelijk. Wanneer een chronisch geïnfecteerd schaap zoveel waarde heeft dat afvoeren geen optie is, is rotkreupel vrij worden niet mogelijk. Het enige wat gedaan kan worden in deze situatie is rotkreupel beheersen.

Selectie door afvoer

Gevoeligheid voor rotkreupel is deels erfelijk bepaald. Door het afvoeren van chronisch geïnfecteerde dieren worden de dieren die het meest gevoelig zijn voor rotkreupel uitgeselecteerd. De gevoeligheid van de koppel daalt en chronisch geïnfecteerde schapen kunnen andere schapen niet meer besmetten.